OSINT-eksperci Międzynarodowego zespołu wolontariuszy InformNapalm skoncentrowali się na zbieraniu i analizowaniu informacji na temat roli rosyjskiej maszyny wojennej w rozpalaniu i podtrzymywaniu konfliktów w różnych punktach świata. Od Gruzji i Ukrainy po Syrię oraz w innych krajach. Jednak oprócz wojennych metod Federacja Rosyjska wykorzystuje korupcję jako jeden z efektywnych mechanizmów wpływu w postsowieckiej przestrzeni. Korupcja jest plagą współczesnego społeczeństwa, nie tylko w krajach byłego ZSRR, lecz także w państwach europejskich, z jej pomocą Moskwa działa w Unii Europejskiej, lobbując swoje interesy za pieniądze, które „nie pachną” – ukrywając swój zapach w ramach operacji offshoringu. W tej publikacji na przykładzie Ukrainy spróbujemy podpowiedzieć, jak dziennikarze i ukraińskie społeczeństwo mogą efektywnie wykorzystywać bazę Panama Papers dla analizy informacji, które po ich upublicznieniu mogą przyśpieszyć pozytywne zmiany, nadać impulsu nieodwracalnym procesom uzdrowienia państwa ukraińskiego (i nie tylko), uwalniając go z korupcyjnej matni.

9 maja została opublikowana cała baza danych Panama Papers. Teraz każdy może spojrzeć na szarą strefę światowej ekonomii. Jednak dane z tej bazy jeszcze czekają na swoją obróbkę. Część właścicieli firm offshorowych nie jest przywiązana do żadnego państwa. Pisownia imion właścicieli często zmienia swój format – imię-nazwisko, nazwisko-imię, tytuł-imię-nazwisko etc.

Prawdopodobnie zależy to od faktu, że firmy offshorowe były zakładany w różnym okresie, możliwe, że dla rejestracji były wymagane różne  dokumenty. W końcu, nie można też wykluczyć banalnych błędów przy pisaniu wschodnioeuropejskich imion i nazwisk. Warto byłoby dowiedzieć się, w jakim dokładnie formacie te dokumenty trafiły do dziennikarzy The International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) i w jaki sposób przebiegała cyfryzacja tych dokumentów:

469 wpisów offshorowych (Offshore Entities)

643 osoby (Officers*)

20 pośredników (Intermediaries)

558 adresów (Addresses)

*tutaj warto zaznaczyć, że w niektórych krajach Officers są osobami, w niektórych osoby wraz z firmami, w celu uproszczenia będziemy szukać osób w wynikach „Officers”.

Czyżby to była cała informacja na temat Ukraińców w bazie danych 320 000 offshorów? Przyjrzyjmy się.

Jeżeli spojrzeć na Ukraińców w bazie, od razu rzuca się w oczy różnica w pisowni imion. Są wpisy wielkimi literami, są z dużej litery, spotykamy formaty „imię-nazwisko”, „nazwisko-imię”, „imię-imię ojca-nazwisko” etc. Również w bazie osób pojawiają się nazwy firm zupełnie dziwnie brzmiące połącznia imion i nazwisk. Prawdopodobnie prawdziwi Ukraińcy zgubili się w listach innych krajów przy cyfryzacji danych. Będziemy szukać.

Sposób 1: Borys, Volodymyr, Ihor i inni przyjaciele

Obywatele Ukrainy rejestrują offshory wykorzystując dane ze swojego paszportu. W nim ukraińskie imiona i nazwiska są transkrybowane z języka ukraińskiego. Człowiek mógł urodzić się w Rosji, przeprowadzić się do Ukrainy niedawno i przez całe życie przedstawiać się jako „Vadim”, jednak w paszporcie zostanie wpisany jako „Vadym”. A więc dla identyfikacji Ukraińców w bazie wystarczy znaleźć ukraińską pisownię imion: Vadym, Ihor, Borys, Volodymyr, Oleh, Kateryna, Myroslav, Petro, Danylo, Mykola, Hennadiy, Hryhoriy, Oleksandr i inne.

W ten sposób można znaleźć wiele interesujących wpisów. Oto wynik zapytania dla imienia Borys

Tutaj znajdziemy szefa administracji prezydenta Ukrainy Borysa Łożkina (Borys Lozhkin), który znajduje się jeszcze w bazie 2010 r. „Offshore Leaks”. A propos, z wyników wyszukiwania widać, że cyfryzacja według krajów odbywała się tylko na podstawie Panama Papers.

Nie przywiązanym do żadnego kraju okazał się niejaki Mr. Borys Taver – z ukraińskiej pisowni imienia można stwierdzić jego pierwotne obywatelstwo.

Wyniki wyszukiwania imienia „Oleksandr” dają już 59 kandydatów na Ukraińców:

Większość z nich rzeczywiście jest podłączona w bazie do Ukrainy, jednak część – z wyraźnie ukraińskimi imionami i nazwiskami – jest podłączona do Szwajcarii, Rosji, Emiratów Arabskich lub Izraela.

W jaki sposób mogło się to stać? Tu raczej chodzi o Ukraińców, na stale mieszkających w tych państwach lub będących ich podatkowymi rezydentami. Nie zmienia to faktu ich powiązania z Ukrainą.

Również mogą to być Ukraińcy, którzy otrzymali obywatelstwo innych państw. Ukraińska pisownia przewędrowała z paszportu do nowej ojczyzny.

Sposób 2: Serhii, Serhij, Sergij, Sergiy

Jeszcze jednym ważnym aspektem w poszukiwaniu Ukraińców po imieniu jest różna pisownia imienia i nazwiska. W bazie są offshorowe wpisy jeszcze z lat 90-tych, czyli rejestracja odbywała się na dokumenty wydane w tych latach. I tutaj wszystko zależy od stopnia wyedukowania pracowników biura paszportowego. W teorii transkrypcja z cyrylicy powinna odbywać się zgodnie z jedynym standardem, jednak nikt nie da głowy, że w latach 90-tych któreś z biur w Krasnodonie lub Sewastopolu nie napisało imienia i nazwiska na swój sposób.

W związku z tym, jeżeli chcą państwo odnaleźć wszystkich ukraińskich Serhijów, trzeba wpisać wszystkie możliwe kombinacje tego imienia: Serhii (2 wpisy w bazie danych), Serhij (brak wyników). Sergij (9 wpisów), Sergiy (38 osób). Tutaj również widzimy Ukraińców ze Szwajcarii, Rosji lub Cypru:

Zapytanie o imię Oleksiy daje tylko 11 wpisów:

Miło jest widzieć, że MR. OLEKSIY MYKOLAYOVYCH AZAROV jest przypisany do Austrii. Na zapytanie Oleksii (8 wpisów) znów znajdujemy Austriaka MR. OLEKSII MYKOLAYOVYCH AZAROV. Co ciekawe, w bazie te dwa wpisy są traktowane jako różne, każdy ma własny ID, chociaż najprawdopodobniej chodzi o tę samą osobę. Byłoby nieźle przeprowadzić harmonizację danych lub przynajmniej pokazywać podobne wpisy do każdego nazwiska.

Nie zapominajmy o wpisywaniu wszystkich możliwych kombinacji napisania: Olexiy (2 wpisy), Alexiy (1 wpis).

Przytoczyliśmy tylko dwa imienia dla przykładu, podobną analizę można wykonać dla każdego.

Sposób 3: Boris, Vladimir, Igor and other friends

Oprócz ukraińskiej pisowni należy zawsze pamiętać o przykładowym  biurze paszportowym w Sewastopolu z lat 90-tych. Dlatego poszukiwanie Ukraińców należy również przeprowadzić według pisowni rosyjskiej. Na zapytanie Boris otrzymujemy  160 osób, wśród których można znaleźć Ukraińca – BORIS KOLISNYCHENKO.

W tym wypadku pomoże odręczne przeszukiwanie wszystkich list oraz powtórne szukanie w nazwiskach, licząc na znalezienie krewnego z potrzebną nam ukraińską jurysdykcją lub na podejrzanie dużą ilość ukraińskich współzałożycieli firmy.

Warto też szukać najpopularniejszych ukraińskich imion: Taras, Stepan, Zoriana, Ostap, Nazar etc.

Czasem po prostu ciekawe jest dowiedzieć się, że gdzieś w Szwajcarii w latach 90-tych została zarejestrowana firma Ostap Bender Corp. (Ostap Bender – postać fikcyjna z powieści Dwanaście Krzeseł, antybohater-oszust – uwaga tłumacza).

Sposób 4: szukanie po nazwiskach

Wydaje się, że z imionami już wszystko jasne. Teraz przejdźmy do nazwisk. Ukraińskie nazwiska i ich pisownię jest łatwo wyliczyć dzięki transkrypcji:

Гуменюк – Humenyuk/Humeniuk – Gumenyuk

Кириленко – Krylenko – Kirilenko

Szukanie po każdym z nazwisk powinno odbywać się z uwzględnieniem możliwej nieprawidłowej pisowni. Wśród Rosjan w bazie Panama Papers – jest ich ponad 6000 Officers i 11000 offshorów – znajdujemy wiele ukraińskich nazwisk. Tutaj zauważmy, że mer Odessy Hennadij Truchanow jest wpisany do bazy jako Rosjanin:

Dla pewności można szukać nazwiska wszystkich ukraińskich deputowanych i urzędników – a nuż któryś okaże się Rosjaninem. Nie zapominamy o sprawdzanie ukraińskich pisowni imion i nazwisk.

Sposób 5: szukanie po innych krajach

Jak już Państwo zauważyli, Ukraińcy (także Rosjanie, Białorusini i Chińczycy) często pokazują się w bazach innych krajów.

Gdzie jeszcze, prócz Rosji, można szukać ukraińskich korupcjonistów?

Odpowiedź jest prosta. Wystarczy przypomnieć dokąd wyjeżdżają Ukraińcy na stały pobyt, gdzie najłatwiej dostać papiery, gdzie się podziała mniejszość żydowska z Ukrainy etc.

Jeżeli otworzymy listę offshoringową Niemiec (504 wpisy), zamiast rodzonych Niemców znajdziemy wpisy typu „Monsieur D. Rybolovlev” (nie mylić z rosyjskim miliarderem z Monako Dmitrijem Rybolovlevem), „ARKADY LESCHCHYNSKYY”, „LITVINSYY MIKHAILO”, „SERHIY NEMIROVSKYY” i inne.

Podobne wyniki można znaleźć we wszystkich krajach, gdzie w latach 90-tych tworzyła się liczna ukraińska diaspora (Węgry, Polska, Czechy, Słowacja, Grecja) oraz tam, gdzie najłatwiej z krajów europejskich można było dostać pobyt stały (Litwa, Łotwa, Bułgaria).

Można wyświetlić całą listę i przejść się sufiksami, typowymi dla ukraińskich nazwisk: -enko, -szyn, -czuk i inne.

Kandydatów na Ukraińców można także prześledzić przez patronim (a raczej przez jego redukcję do inicjału). Jest to rozpowszechniona forma napisania ukraińskich imion na Zachodzie. Przez dłuższy czas było mało informacji o założycielu WhatsApp, jednak na starych forach były pracownik Yahoo był zarejestrowany jako „Jan B. Koum” – okazało się, że urodzony w Fastowie Jan Borysowycz Kum przeprowadził się do Stanów z Ukrainy, gdzie został miliarderem, a jego WhatsApp został kupiony przez Microsoft.

Ukraińców można znaleźć na każdej liście – od Szwajcarii lub Włoch do egzotycznych Emiratów czy Luksemburga.

Warto również zaznaczyć, że fakt obecności człowieka na liście jeszcze o niczym nie świadczy. Dalszą informację można znaleźć na portalach społecznościowych Facebook, WKontaktie, Odnoklassniki, LinkedIn, XING, Instagram etc. Często okazuje się , że są to ukraińscy biznesmeni, programiści, architekci pracujący za granicą lub prowadzące sprawy przez firmę offshorową.

Jednak są na tej liście również politycy, ich krewni, przyjaciele, znajomi lub osoby podstawione. Uważamy, że cała ta informacja powinna być poddana dalszym badaniom dziennikarzy i organów śledczych.

Materiał przygotował ekspert OSINT zespołu InformNapalm Anton Pavlushko

Tłumaczenie: Iaroslava Kravchenko