Międzynarodowy zespół wolontariuszy InformNapalm przedstawia czytelnikom interesujący materiał analityczny eksperta bezpieczeństwa informacyjnego „Sprzeciw Informacyjny” Wjaczesława Husarowa, który uchylił rąbka tajemnicy, ile według jego obliczeń Federacja Rosyjska corocznie wydaje na wojnę informacyjną przeciwko Ukrainie.

Wojna, wywołana przez Rosję przeciwko Ukrainie, tylko częściowo była prowadzona z pomocą tradycyjnej broni – karabinów, czołgów i armat. Za kurtyną walk pozostaje czynnik informacyjny rosyjskiej agresji.

W poprzednim schemacie z premedytacją nie była wyświetlona część zaopatrzenia, dotycząca działań informacyjnych – wojskowe systemy radio-wywiadu (podsłuch radiowy) i zakłócania radiowego, typografia służąca drukowaniu ulotek i sprzęt symulujący pracę mobilnych nadajników, które rozsyłały na telefony ukraińskich żołnierzy SMSy o prowokacyjnej treści, etc.

Spróbujmy policzyć, ile Rosja wydaje w ciągu roku na działania dotyczące zabezpieczenia informacyjnego wojny na Donbasie.

Od razu powiemy: do działań informacyjnych prowadzonych w Ukrainie zaliczamy całe spektrum wpływu komunikacyjnego, którego używa Rosja. Nie wykluczamy, że mogą nam umknąć niektóre elementy, ponieważ zestaw instrumentów wpływu informacyjnego jest dosyć szeroki. Naszym celem jest ocenić ogólny obraz rosyjskiej wojny informacyjnej, prowadzonej w ramach okupacji Donbasu oraz informacyjnej ekspansji Rosji w Europie.

Zacznijmy od bojowego zaopatrzenia rosyjsko-terrorystycznych wojsk na Donbasie:

1. a) rosyjskie środki walki radio-elektronicznej, zauważone w strefie Operacji Antyterrorystycznej:

trzy systemy walki radio-elektronicznej „Rtut-BM” (kod 1L262E – zakłócanie łączności i zapalników zbliżeniowych w diapazonie 95-420 MHz) – 70 mln rubli każdy;

system walki radio-elektronicznej  „Krasucha-4” (kod 1RL257 – służący ukrywaniu terytoriów przed wykryciem radiolokacyjnym oraz przeciwdziałaniu samolotom wykrycia radiolokacyjnego dalekiego zasięgu i kierowaniu bezzałogowymi maszynami) – 258 mln rubli;

system „Borisoglebsk-2” (kod RB-301B – funkcje wywiadowcze i zakłócanie systemów mobilnych i łączności radiowej w diapazonie 1,5-1000MHz) – 500 mln rubli;

1. b) środki wywiadu radiowego, zauważone w strefie Operacji Antyterrorystycznej:

system wywiadu radiowego „Torn” – 100 mln rubli;

system bezpilotowy „Orlan 10” (z systemem walki radio-elektronicznej „Lejer-3” do zakłócania sieci łączności mobilnej GSM) – 336 mln rubli;

1. c) środki walki psychologicznej, zauważone w strefie Operacji Antyterrorystycznej:

produkcja  ulotek i gazet – 10 mln rubli na rok ($ 0,2 mln)

Wsparcie prorosyjskich ruchów ideologicznych na okupowanym Donbasie („Wolny Donbas”, „Doniecka Republika”, „Opłot”, „Pokój Ługańszczyźnie”, „Noworosja”, „Południowy Wschód”, „Ługański Sojusz Ekonomiczny” i inne) – około 80 mln rubli na rok.

Wsparcie regionalnych prorosyjskich mediów:

1. a) Telewizja („Ługańsk-24”, „Noworosja TV”, „1 Kanał Republikański”, „Opłot TV”, „Junion DNR”, „AR-TV”) – około 180 mln rubli na rok;
2. b) internetowe kanały online „Pierwszy Republikański – DNR TV”, „Informbiuro”, „Patriotyczne Siły Donbasu”, „News-Front” i inne – około 5 mln rubli na rok;
3. c) FM-radio („Radio Noworosji”, „Radio DNR”) – około 5 mln rubli na rok;
4. d) retransmisja pakietu federalnych kanałów telewizyjnych i radiowych – 2 mln rubli na rok;
5. e) prasa drukowana („XXI wiek”, „Gazeta Municypalna”, „Głos Ludu” i inne) – około 1 mln rubli na rok;
6. f) wsparcie mediów elektronicznych (lugansk-online.info, novorosinform.org, komitet.net.ua, dnr.today, rusvesna.su i inne) – około 1 mln rubli na rok;

Łatwo policzyć, że coroczne wydatki z budżetu Federacji Rosyjskiej na działalność informacyjną z propagandy separatyzmu na okupowanym Donbasie wynoszą około 274 mln rubli na rok ($ 5,5 mln).

Przy tym wartość sprzętu bojowego przetransportowanego na terytorium Ukrainy przez Rosję wynosi 1,4 mld rubli ($25 mln).

Oprócz wojny na Donbasie, Rosja prowadzi kampanię informacyjną w europejskiej przestrzeni medialnej. Wielostronność metod wpływu informacyjnego i skala ich zastosowania demonstrują zamiary Kremla dotyczące utworzenia w Europie prorosyjskiej publiczności i późniejszego wykorzystania jej jako platformy informacyjnej w interesie własnej polityki zewnętrznej.

Przede wszystkim należy powiedzieć o rosyjskim systemie wpływu poprzez media:

1. a) Ogólnorosyjska Państwowa Agencja Telewizji i Radia (kanały telewizyjne „Rossija-1”, „Rossija -2”, „Rossija -24”, „RTR-Planeta”, „Euronews”; projekty internetowe „Rossija”, „Wiesti.ru”, „Strana druziej”, „Digitalrussia.tv”, „Strana.ru” i inne) wydała w 2014 roku 52,9 mld rubli (około $1,3). Kilka miesięcy temu na anektowanym Krymie przy wsparciu OPATR zaczęła pracę krymsko-tatarska agencja telewizyjna, do której weszły kanały „Millet” i stacja radiowa „Watan sedasy”. Według wstępnych obliczeń, w 2015 roku na potrzeby OPATR zaplanowano wydać około 55 mld rubli, z nich na program specjalny „kształtowania obiektywnego wizerunku Rosji za granicą” – 12,2 mld rubli oraz dodatkowo na zabezpieczenie działalności międzynarodowej;
2. b) Międzynarodowa agencja informacyjna „Rossija siegodnia” (kanał telewizyjny „Russia Today”, agencja informacyjna „Ruptly”, międzynarodowe studio internetowe „Sputnik”, „RIA Nowosti” , strona internetowa Ria.ru i inne) zwiększyła swoje wydatki o 41% w porównaniu z rokiem 2014. Jest to związane z otwarciem biura agencji RT w Londynie i rozpoczęciem pracy całodobowych kanałów nadających w językach francuskim i niemieckim. Oprócz tego, agencja „Rossija siegodnia” pochłonęła redakcję stacji radiowej „Gołos Rossiji” i włączyła do swojego składu „RIA Nowosti”. Według oficjalnych danych:

– budżet  Russia Today w 2014 roku wynosił około $ 500 mln.

– budżet RIA Nowosti i agencji informacyjnej „Sputnik” w 2014 roku stanowił prawie $ 4,5 mln.

Według różnych danych przybliżony ogólny budżet całej agencji „Rossija siegodnia” na 2015 roku wynosi $ 650 mln.

1. c) Pierwszy kanał Rosji („Pierwyj kanał. Wsiemirnaja Siet”). Na jego bazie otwarto „Pierwszy Kanał Bałtycki” działający dla Łotwy („PKB Łotwa”), Estonii („PKB Estonia”) i Litwy („PKB Litwa”). Oprócz tego, zgodnie z umową ze szwedzką agencją SES S.A. Pierwszy Kanał Bałtycki opłaca nadawanie sygnału poprzez satelitę i retransmisję w sieciach telewizji kablowej krajów bałtyckich. Na wszystkie te cele Pierwszy kanał Rosji w 2014 roku otrzymał z budżetu $ 150 mln. W 2015 roku kanał otrzymał podobną sumę oraz dodatkowo około 3,5 mld rubli ($ 64 mln), pokrywające różnicę w kursie „upadłego” rubla;
2. d) finansowanie holdingu Gazprom-media (kanały telewizyjne „NTW”, „TNT”, satelitarna agencja telewizyjna „NTW-PLUS”, stacje radiowe „SITI-FM”, „Echo Moskwy”, „Autoradio”, „101.ru”, wydawnictwo „Siem dniej”, studia filmowe „NTW-kino”, „Central Partnership”, portale internetowe „Rutube” i „Now.ru” etc.) realizowane jest poprzez korporację „Gazprom”. Aktualnie Gazprom-media rozszerza swoją transmisję przez nowe kanały. Według wstępnych obliczeń coroczne finansowanie może wynosić około $ 300 mln.
3. e) Narodowa Grupa Medialna (NGM) pozycjonuje siebie jako prywatny media-holding. Do jej składu wchodzą „Piatyj kanał”, „REN TV”, „Life News TV”, gazeta „Izwiestija”, strona internetowa „LifeNews.ru”, studio „Russkaja slużba nowostiej”.

Finansowanie jest realizowane poprzez spółkę „Sogaz”, bank „Rossija” i „Surgutnieftiegaz”. Kanał LifeNews częściowo (49%) należy do Narodowej Grupy Medialnej i uzyskuje fundusze ze spółki „Surguteks”. Według przybliżonych obliczeń coroczne finansowanie Narodowej Grupy Medialnej może wynosić nie mniej niż $ 300 mln;

1. f) Russia Beyond the Headlines jest międzynarodowym projektem wydawniczym „Rosyjskiej gazety”, który od czasu do czasu pojawia się w 16 językach jako bezpłatna wkładka oraz jako dodatek elektroniczny do najbardziej znanych światowych dzienników (The Washington Post (USA), The New York Times (USA), The Daily Telegraph (Wielka Brytania), Le Figaro (Francja), Süddeutsche Zeitung (Niemcy), The Economic Times (Indie), Folha de Sao Paolo (Brazylia), La Reppublica (Włochy), JoongAng Ilbo (Korea Południowa), China Business News (Chiny) i inne). Budżet projektu jest realizowany w ramach „Rosyjskiej gazety” i może wynosić około $ 10-12 mln.

Generalnie na działania rosyjskiego systemu medialnego Kreml corocznie wydaje $ 2626 mln.

Olbrzymią rolę we wpływie informacyjnym grają rosyjskie środki komunikacji sieciowej:

Rosyjskie portale społecznościowe „Odnoklassniki”, „WKontaktie” i „Moj Mir” oraz instant-messenger „Agent Mail.Ru” z serwisem maliowym „ICQ” w 2014 roku w całości dostały się w ręce rosyjskiej agencji internetowej Mail.Ru Group. Obrazowo mówiąc, wszystkie one tworzą jedyną internetową platformę społecznościową pod „jednym dachem”.

Zarządza Mail.Ru Group związany z Kremlem rosyjski oligarcha Aliszer Usmanow (45% akcji).

Przybliżone finansowanie rosyjskiej internetowej platformy społecznościowej może wynosić do $ 50 mln na rok.

Programowo-komputerowe i sieciowe elementy wpływu Kremla realizowane są poprzez kilka znanych grup:

„Laboratorium Kasperskiego” pracuje w interesie FSB Rosji w „aktywnych imprezach” w sieci Internet;

projekt „Cyberberkut” – grupa rosyjskich hackerów, udostępniających w sieci materiały dotyczące cyberwłamań. Według niektórych danych, ta organizacja jest projektem rosyjskich służb specjalnych;

specjalne pododdziały cyber-bezpieczeństwa FSB, MSW, MON i innych struktur – finansowane przez swoje struktury.

Według przybliżonych szacunków finansowanie grup rosyjskich hackerów może wynosić około $ 100 mln na rok.

Oprócz tego, w Rosji funkcjonuje rozgałęziona organizacja trolli internetowych – twórców publikujących posty na portalach społecznościowych. Ich biura znajdują się w różnych regionach Rosji: miejscowości Olgino (Petersburg), Jabłonowski (Republika Adygeja), Pieriekatny (Republika Adygea), Zielony Gorod (Niżnogrodzka obłast), miasta Biełgorod, Riazan, Chabarowska, Kaliningrad i inne. Najbardziej znana z tych organizacji to Spółka z o.o. „Internet issledowanija” (Petersburg). Według uśrednionych obliczeń, dla opłaty pracy 3 000 operatorów na portalach społecznościowych w Rosji potrzeba 1800 mln rubli ($ 32,4 mln).

Ogólnie do funkcjonowania programowo-komputerowych i sieciowych elementów wpływu potrzeba $ 132,4 mln na rok.

Rosyjski system społecznego kształtowania opinii publicznej jest realizowany poprzez Ogólnorosyjskie Centrum Badania Opinii Społecznej (OCBOS) oraz agencję Eurazjatycki Monitoring, służbę socjologiczną Fundacja Opinia Społeczna, centrum analityczne „Lewada-centr” i inne jednostki.

Te struktury są bazą do modelowania potrzebnej opinii społecznej poprzez wyniki badań.

W Ukrainie działalność OCBOS i jego struktur została zauważona przy przygotowaniach do „referendum krymskiego” w 2014 r. i „wyborów” na anektowanym Krymie.

W celu dodania wiarygodności sondażom pracownicy OCBOS utworzyli „pododdział podrzędny” Krymski Republikański Instytut Badań Politycznych i Socjologicznych, na który powoływali się przy ogłoszeniu wyników „referendum”. Latem 2015 r. w „Republikach Ludowych Donieckiej i Ługańskiej” prawie jednocześnie pojawiły się dwa centra badań socjologicznych pod jednakową nazwą – Osobyj status, które również „dyktują opinię” w okupowanym regionie.

Działalność rosyjskich organizacji kształtujących opinię społeczną niejednokrotnie została zauważona zagranicą przy publikacji wyników własnych badań w miejscowych mediach.

Przybliżony budżet Kremla na prowadzenia zamówionych badań socjologicznych oraz utrzymanie kontrolowanych struktur na nieuznanych terytoriach mógł wynosić około $ 100 mln na rok.

Wpływ społeczno-narodowy zagranicą jest realizowany głównie przez Federalną Agencję do spraw Wspólnoty Niepodległych Państw i rodaków, mieszkających za granicą – Rossotrudniczestwo. Posiada swoje przedstawicielstwa w 80 krajach świata.

Rossotrudniczestwo jest pododdziałem rosyjskiego MSZ. Według oficjalnych danych w 2013 roku na zagraniczne przedsięwzięcia w ramach „miękkiego oddziaływania” przeznaczono prawie $ 330 mln. Przy tym zakładamy, że wydatki w 2014 roku były analogiczne. Jeśli chodzi o 2015 rok, rząd Rosji zwiększył finansowanie projektów Rossotrudniczestwa w dziedzinie promocji języka rosyjskiego o 2 mld rubli ($ 36 mln).

Oprócz tego, kształtowanie społecznego, politycznego i biznesowego klimatu zagranicą jest realizowane poprzez instytucje społeczeństwa obywatelskiego – fundacje państwowe działające pod szyldem organizacji społecznych. Zadaniem państwowych fundacji jest promowanie wśród zachodniej publiczności rosyjskiej kultury, historii i polityki. Najważniejsze z nich to:

Organizacja Społeczna Fundacja „Russkij mir” – popularyzacja historii, języka i kultury w różnych krajach świata. Założycielami Fundacji w imieniu Federacji Rosyjskiej są MSZ i Ministerstwo Edukacji i Nauki Rosji. Działalność organizacji jest prowadzona we wszystkich krajach Europy i Wspólnoty Niepodległych Państw.  Coroczny budżet Fundacji wynosi 750 mln rubli plus finansowanie telewizji internetowej i stacji radiowej „Russkij mir” – około 10 mln rubli ($ 15,2 mln).

Pozarządowa organizacja Fundacja Wsparcia Dyplomacji Publicznej im. A.M. Gorczakowa ma na celu polepszenie zagranicznego wizerunku Rosji. Fundacja jest założona przez MSZ Rosji. Organizacja wspiera media i elektroniczne resursy informacyjne w innych krajach, udziela finansowego, merytorycznego i organizacyjnego wsparcia zagranicznym rosyjskim organizacjom. Fundacja Gorczakowa popiera projekt „Dyplomacja Ludowa”, działający dziś w krajach byłego obozu sowieckiego. Coroczny budżet działalności Fundacji wynosi 55 mln rubli ($ 1,1 mln).

Organizacja non-profit Rosyjska Rada do spraw Międzynarodowych w dziedzinie polityki zewnętrznej i relacji międzynarodowych. Założona przez MSZ i Ministerstwo Edukacji i Nauki Rosji, Rosyjską Akademię Nauk, Rosyjski Sojusz Przemysłowców i Przedsiębiorców oraz agencję informacyjną „Interfaks”. Jest jednym z narzędzi dyplomacji publicznej i „miękkiej siły” Rosji w Europie i świecie. Głównym zadaniem Rady jest kształtowanie potrzebnej opinii i testowanie nastrojów elit i społeczeństwa w interesach polityki Rosji. Coroczny budżet Rady stanowi około $ 5 mln.

Organizacja pozarządowa Fundacja Perspektywy Historycznej była stworzona w celu finansowania Europejskiej (Paryż) i Amerykańskiej (Nowy Jork) filii Instytutu Demokracji i Współpracy. Działalność instytutu skupia się na rozpowszechnieniu rosyjskich idei i sprzyjaniu polityce międzynarodowej Rosji w dziedzinach relacji międzynarodowych, geopolityki, historii i mediów. Coroczny budżet Fundacji to około $ 3 mln.

Tak więc coroczne wydatki Moskwy na przedsięwzięcia z wpływu społeczno-narodowego zagranicą wynosi około $ 390,3 zagraniczną mln.

Wpływ na publiczność poprzez ruchy nacjonalistyczne i ultraradykalne jest prowadzony poprzez kanał komunikacji Kremla z kierownictwem poszczególnych europejskich organizacji społeczno-politycznych. Są to „Front National” (Francja), „UKIP” (Wielka Brytania), „BNP” (Wielka Brytania), „AfD” (Niemcy), „Jobbik” (Węgry), „Latvijas Krievu savieniba” (Łotwa), „Ataka” (Bułgaria), „Forza Italia” (Włochy) i inne. Wiele tych formacji ma swoich przedstawicieli w narodowych organach przedstawicielstwach i Parlamencie Europejskim. Kreml finansuje nie tylko ich działalność i kampanie wyborcze, lecz także należące do nich media (gazety, TV).

Do tej kategorii można dodać próby Kremla rozpowszechniania zagranicą rosyjskiego ruchu motocyklowego na czele z moskiewską organizacją „Nocne wilki”. Ich oczywistym celem jest znalezienie sojuszników i tworzenie nowych kanałów komunikacji w interesie Rosji.

Według przybliżonych obliczeń takie wsparcie kosztuje Kreml nie mniej niż $ 200 mln.

***

Podsumowując, w prowadzonej kampanii informacyjnej Moskwa wykorzystuje cały arsenał narzędzi walki informacyjnej – od sprzętu wojskowego na Donbasie do elementów „miękkiego wpływu” na zagraniczną publiczność.

Przy tym można obliczyć, że Federacja Rosyjska co rok wydaje na kampanię informacyjną nie mniej niż $ 3,5 mld. Nie zapominajmy, że rosyjska maszyna informacyjna działa w tak pełnym trybie przez ostatnie trzy lata.

Informację o ewentualnych cięciach budżetu w 2016 roku na „wsparcie mediów” należy rozumieć jako banalny populizm, ponieważ maszyna informacyjna Kremla już jest rozpędzona i nie wydaje się możliwe żeby miała być zatrzymana. Programy Kremla dotyczące rozprzestrzenienia propagandy nie są zamknięte, lecz ograniczone. „W związku z oszczędnościami” terminy ich wykonania po prostu zostały przesunięte.

Wjaczesław Husarow, ekspert bezpieczeństwa informacyjnego, Centrum Badań Wojskowo-Politycznych, grupa „Informacyjny Sprotyv”

Źródło: sprotyv.info

Tłumaczenie: Iaroslava Kravchenko